ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Το δημοτικό τραγούδι ως λογοτεχνικό είδος αντλεί το υλικό του από την προφορική λογοτεχνική παράδοση, αυτήν που αναπτύχθηκε στον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο των Βαλκανίων και συνδέεται με όψεις της κοινωνικής δραστηριότητας εκείνης της εποχής ή -στην περίπτωση των επικών Κλέφτικων- με την πρακτική της κοινωνικής αντίδρασης, ατομικής ή συλλογικής, στον εκάστοτε εξουσιαστικό φορέα.

Κατόπιν συνδέθηκε στενά με την πρακτική της εθνογένεσης, υπό την επίδραση της ρομαντικής ιδεολογίας του volksgeist.

Καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα της προφορικής λογοτεχνίας αποτελεί η σύνδεσή της με προγενέστερα είδη.

Η συνεχής αναδημιουργία και μετάλλαξη αποκαλύπτεται κυρίως με όσα απορρόφησε το συγκεκριμένο είδος κατά την πορεία του μέσα στον χρόνο.

Η αφομοίωση ξένων στοιχείων σχετίζεται με διαφορετικούς τρόπους ζωής, σύμφωνα με τους οποίους νέα γεγονότα καθορίζουν και επιβάλλουν τις διαδικασίες επιλογής των απορροφούμενων στοιχείων.
Ωστόσο, αυτή η διαδικασία εκσυγχρονισμού είχε ως αποτέλεσμα τον βαθμιαίο εκτοπισμό αυθεντικών παραδοσιακών στοιχείων.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Σιατιστινά Κόλιαντα

Σιατιστινά Κόλιαντα Ήρθαμι να τιμήσουμι κι τουτον τον αφέντη Που ναι αφέντης ξακουστός, αφέντης ξακουσμένος Να ζεις κι να ’σαι αφέντης μας, πάντα τραγούδια να ’χεις Πάντα τραγούδια...

Ένα Σάββατο βράδυ

Ένα Σάββατο βράδυ Ένα Σάββατο βράδυ, ένα Σάββατο βράδυ, μια Κυριακή πρωί, καημένε Μήτσο, μια Κυριακή πρωί. Βγήκα να σεργιανίσω, βγήκα να σεργιανίσω, μέσα στο Γκιούλ μπαχτσέ, καημένε Μήτσο, μέσα...

Έβγα μάνα μου

Έβγα μάνα μου Έβγα μάνα μου να δεις το ήλιο κι αν εβράδιασε πες μου να φύγω. Σήμερα εδώ, αύριο στα ξένα, στα αντραδέλφια μου τ`αγαπημένα.

Η Σιάτιστα

Η Σιάτιστα Μες στο χορό που σέρνουμε με πόθο και καμάρι κοπέλες που διακρίθηκαν στη λεβεντιά, στη χάρη. Είναι και μι λεβέντισσα πεντάμορφη πιασμένη όπου τη λένε Σιάτιστα στον κόσμο ξακουσμένη. Όχι δεν...

Μαρία Μαρία

Μαρία Μαρία Μαρία Μαρία τραγούδας Μαρία Τραγούδας Μάρια όλα τα τραγούδια Τα τραγούδια σου ακούγονται Μαρία Μέχρι τα χωράφια, κάτω από τα δέντρα Κάτω από τα δέντρα κάθομαι Μαρία Κάθομαι...

ΘΡΑΚΗ

Αναδιαβαίνει το πουλί

Αναδιαβαίνει το πουλί Αναδιαβαίνει το πουλί, αναδιαβαίν' τ' αηδόνι, αφήνει γεια στη μάνα της και σ' όλοι τοις γειτόνοι. Δεν είδανε τα ματιά μου τέτοια μαυροματούσα, τέτοια σιγανομίλητη,...

Σήμερα ψάλλουν εκκλησιές

Σήμερα ψάλλουν εκκλησιές Σήμερα ψάλλουν εκκλησιές, ψάλλουν τα μοναστήρια, ψάλλει και η αγιά Σοφιά με δεκαχτώ καμπάνες. Κι' ο βασιλιάς Αλέξαντρος βαριά αποκοιμήθη κι η μάνα του τον...

Όλ’ οι λιγνοί αλλάξανε

Όλ' οι λιγνοί αλλάξανε Όλ' οι λιγνοί αλλάξανε κι' όλοι λαμπροφορέσαν, μα γω λιγνός δεν άλλαξα, δεν ελαμπροφορέσα, Μόν' μια Λαμπρή, μια Κυριακή, μιαν πίσημον ημέρα, παίρνω τα...

Έχασα τη γυναίκα μου

Έχασα τη γυναίκα μου Έχασα τη γυναίκα μου με την τριχιά δεμένη κι' όποιος την εύρη χάρισμα τ', μα την τριχιά να φέρη. Έχασα τη γυναίκα μου...

Τώρα το Μάη κι Άνοιξη

Τώρα το Μάη κι Άνοιξη Τώρα το Μάη κι Άνοιξη, τώρα το καλοκαίρι, τώρ' αρμενίζουν κάτεργα, τώρα κινούν καράβια, τώρα και μεν' αφέντης μου να ταξιδέψη θέλει. Πάρε...

ΚΡΗΤΗ

Στην Κοξαρέ

Στην Κοξαρέ Στην Κοξαρέ κουφοβροντά και στς Ατσιπάδες βρέχει πουλάκι μου πως σ' αγαπώ κανείς δεν το κατέχει.

Παλιατζής

Παλιατζής Ώπα! Εγώ δεν είμαι παλιατζής ούτε και γυρολόγος Ούτε και γυρολόγος κι' όπου αγαπώ καλιά αγαπώ και μη σου πέφτει λόγος Εγώ δεν είμαι παλιατζής ούτε και μεταπράτης ούτε και μεταπράτης ούτ' αγοράζω ούτε...

Πανώρια στέκει η λευτεριά

Πανώρια στέκει η λευτεριά Πανώρια στέκει η λευτεριά στον Ψηλορείτη απάνω και σωτηρά ανατολικά την Κύπρο σκλαβωμένη και καρτερεί και καρτερεί με την ψυχή στα δόντια πότε θα...

Ο σταφιδιανός

Ο σταφιδιανός Μα ο σταφιδιανός σκοπός παλιώνει μα δε λιώνει κι απού ‘χει αγάπη στα κρυφά αυτός τη φανερώνει. Με το σταφιδιανό σκοπό θα σου το πω μικρή μου πως λιώνει...

Κάλαντα Λαζάρου

Κάλαντα Λαζάρου Αν είναι με το θέλημα και με τον ορισμό σας Λαζάρου την Ανάσταση να πω στ'αρχοντικό σας Σήμερον έρχεται ο Χριστός, ο επουράνιος Θεός εν τη πόλει...

ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΠΟΝΤΟΣ

Φαρμακώστε με

Φαρμακώστε με Φαρμακώστε με φαρμακώστε με δώστε με φαρμάκ ας πίνω άλλο δακρόπα μη ξύνω φαρμακώστε με ετελέθεν το τερμάνι μ' άλλο ψύν κι έχω απάνι μ' φαρμακώστε με φαρμακώστε με δείξτε...

Ήλεμ ασήν ανατολή

Ήλεμ ασήν ανατολή Ήλεμ ασήν ανατολή φέρομε το πουλόπομ Μη λέσμε τέαν κι πορείς και καίω το καρδόπομ Ένας ο ''ηλεν βασιλέν άλλος μερών κες κι έρται ολ...

Καρδία μ’ να έσ’νε σίδερον

Καρδία μ' να έσ'νε σίδερον Καρδία μ' να έσ'νε σίδερον γεράν να μη έφερνες όλια τα τέρτια τη κοσμί, εσύ να υπόφερνες Καρδία μ' να έσ'νε σίδερον...

Αϊτέντς επαραπέτανεν

Αϊτέντς επαραπέτανεν Αϊτέντς επεριπέτανεν Ψηλά σα επουράνια Ούι αμάν αμάν. Είσεν τσαγγία κόκκινα Και το τσαρκούλ'νατ μαύρον Ούι αμάν αμάν. Εκράνε και σα κάρτσια του Παλικαρί βρασ(ι)όναν Ούι αμάν αμάν. Αϊτέ μ' για δωσ'...

Άστρον είσαι σον ουρανόν

Άστρον είσαι σον ουρανόν Άστρον είσαι ασ'σον ουρανόν, δεντρόν απέσ' ση δείσαν, αούτα τα χερόπα μου, σον κόλφο σ' να χουλείσαν. Έσυρεν οπίσ' το λετσέκ κι ατο επεσκεπάεν, είδα τα καλλία...

ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Καλησπερίζω δυό αδελφές

Καλησπερίζω δυό αδελφές Καλησπερίζω δύο αδελφές, τεσσέρα μαύρα μάτια. Τα δύο τσι μικρότερης με κάμανε κομμάτια. Τα δύο τσι ,μικρότερης με κάμανε κομμάτια. Καλησπερούδια νάχουνε του Δράπανου...

Μέρμηγκας

Μέρμηγκας Πού πας καημένε Μέρμηγκα, καλέ μέρμηγκα, βρε που πας, βρε που πας κατακαημένε, με τ' αλέ - με τ' αλέτρι φορτωμένε. Μα εγώ έχω αμπέλια στη Βλαχιά,...

Λοιπόν

Λοιπόν Λοιπόν Λοιπόν Ξέρεις Ρεφραίν Δεν είναι ώρα για τριαντάφυλλα, εδώ μας πνίγουν οι καημοί- μας πνίγουν οι καημοί- δεν είναι ώρα για τριαντάφυλλα σκηνές κι εγωισμοί. Τα...

Η απαρνημένη

Η απαρνημένη Όρκο τση κάνω τση ξανθής κι όρκο τση μαυρομάτας κι όρκο τση γαϊτανόφρυδης βραδιά να μη τση λείψω. Και μια βραδιά τση έλειψα κι η...

Κάλαντα Κεφαλλονίτικα Πρωτοχρονιάς

Κάλαντα Κεφαλλονίτικα Πρωτοχρονιάς Άγιος Βασίλης έρχεται Γενάρης ξημερώνει ο μήνας που μας έρχεται το χρόνο φανερώνει. Τρα λα λα λα λα λα λα λα λα Τρα λα λα λα λα...

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

Μια αυγούλα θε’ να σηκωθώ

Μια αυγούλα θε' να σηκωθώ Μια αυγούλα θε' να σηκωθώ να μπω σε περιβόλι να κόψω μήλο απ' τη μηλιά, κυδώνι της αγάπης. Να κόψω κι ένα λιόφυλλο να παίξω...

Κάλαντα Χριστουγέννων Πελοποννήσου

Κάλαντα Χριστουγέννων Πελοποννήσου Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου, για βγάτε, δέτε, μάθετε, πως ο Χριστός γεννάται. Γεννάται κι αναθρέφεται, με μέλι και με γάλα, το μέλι τρων οι άρχοντες, το γάλα...

Ένας Ασίκης από το Λιβάρτζι

Ένας Ασίκης από το Λιβάρτζι Ένας ασίκης, άιντε μωρ' Ελένη ένας ασίκης από το Λιβάρτζι ένας ασίκης από το Λιβάρτζι την Ελένη κράζει κρυφά την κουβεντιάζει Έλα Ελένη, άιντε...

Όλοι τον ήλιο τον τηρούν

Όλοι τον ήλιο τον τηρούν Ολοι τον ήλιο τον τηρούν που πάει να βασιλέψει κι η κόρη πο' χει τον καημό την θάλασσα αγναντεύει. Βλέπει καράβια κι έρχονται, βαρκούλες κι...

Μαντήλι καλαματιανό

Μαντήλι καλαματιανό Μαντήλι καλαματιανό, φορείς στον άσπρο σου λαιμό. Να σε χαρεί, να σε χαρεί, εκείνος που σε λαχταρεί. Έλα, πουλί μου έλα, αν μ' αγαπάς κι' εμένα πες το μάτια...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Πουλί μ’ την πόρτα σ’ μ’ ασπαλίεις

Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις και τη συρτέ μη σύρεις ας άγρια τα μεσάνυχτα ανάμνον το γεσίρ...

Που είπαν πα, ας είπανε

Που είπαν πα, ας είπανε Για δώστε με έναν ρακίν και έναν νερόπον κρύο Ας αρχινώ να τραγωδώ -λελεύω σας- απ' ολίγον ολίγον Επωδός Που είπαν πα ας...

Πατρίδα μ’ το ορμανόπα σου

Πατρίδα μ' το ορμανόπα σου Πατρίδα μ' το ορμανόπα σου τ' έμορφα τα ρασία σ' (γιαρ) Κι επόρεσα να ελέπ' ατά και τρώει με η αροθυμία σ' (γιαρ). Τα...

Παρχαρόπουλο έμνεν

Παρχαρόπουλο έμνεν Παρχαρόπουλο έμνεν έμπριν μέρα σ' όρομα μ' σα τσαΐρια σο όρμια λάσκιζα τα πρόατα μ'. Το γαβάλι μ' τραγώδνε και έλεεν τα όνεμα σ' ν' αφουκρούσαι και λαρώντς ψυ μ'...

Παρχάρ’

Παρχάρ' Χάιτε ας πάμε σο παρχάρ' με τ' εμέν ρο παλληκάρ' τ' αλογόπο μ' γολγονίζ' η κεμεντζέ μ' κωδωνίζ'. Εγώ είμαι λυριτζής ποδεδίζω την κουτσή σ' έλα δώσατεν εμέν θεία μ' λελεύω...

Πατρίδα

Πατρίδα Πάντα θυμούμαι και πονώ Τι Πάτριδας τον τόπον Ο νουσ’ ειμ’ επέμνεν εκεί Κι αδά έν το κορμόπομ (δις) Πατρίδα μ’ ξαν’ πατρίδαμ’ Άλλο εσέν ξάει κι είδα Ας επάτνα...

ΟΛΕΣ ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Της Λενιώς του Μπότσαρη

Της Λενιώς του Μπότσαρη Όλες οι καπετάνισσες των καπεταναραίων, όλες πάησαν προσκύνησαν, όλες πάησαν παιδιά μ’ προσκύνησαν. Όλες πάησαν προσκύνησαν, ωρε στ Αλή πασά την πόρτα, κι αυτή η...

Σίνα μου

Σίνα μου Τα τραγουδάκια μου πουλώ, για Σίνα μου κι απέ κι ας τ' αγοράσει κατάλαβα τη νιότη μου, άιντε Σίνα μου γρήγορα θα περάσει. Φορεύτεις χαίδεμένη μου, για...

Ν’ ιψές πέρδικα έπιασα

Ν' ιψές πέρδικα έπιασα Ν’ ιψές περδίκα έπιασα και σήμερα τρυγόνα κι έκατσα και μαγείρεψα σ’ αρχοντικό τραπέζι κι αγκάλιασα τις έμορφες κι όλες τις μαυρομάτες. Όλες κινούσαν...

Για πες μας Χάρε

Για πες μας Χάρε Για πες μας Χάρε να χαρείς εσύ που είσαι στον Άδη οι μερακλήδες πως περνούν στο μαύρο σου σκοτάδι; Έχουν κρασί να πίνουνε κλαρίνα να βαράνε και...

Έχασα μαντήλι

Έχασα μαντήλι Άπο την Αθήνα ως το Πειραιά έχασα μαντήλι μ' εκατό φλουριά. Μου 'παν πως το βρήκε μια νοικοκυρά, κόρη του παπά. Δώσ' μου το μαντήλι και κράτα τα...

Τώρα που στήσαν το χορό

Τώρα που στήσαν το χορό Τώρα που στή Μαρία μου, τώρα που στήσαν το χορό, τώρα που στήσαν το χορό, να ‘μαν κι εγώ να τραγουδώ. Να ‘μαν κι...

Πρωτοκοπέλα του χωριού

Πρωτοκοπέλα του χωριού Ώπα Χανιώτικη μου ροδαριά Κιαφέ μου Ρεθεμνιώτη, Κιαφέ μου Ρεθεμνιώτη και καστρινό μου γιασεμί χαλάλι σας η νιότη Χανιώτικη μου ροδαριά (χ2) και κρίνε καστρινέ μου (χ2) με- μέρα τελειωτικέ, σεβντά...

Μαυριδερούλα

Μαυριδερούλα Τ' ακούς μαυριδερούλα μου και συ μελαχρινούλα μου Τι λένε για τα μένανε κι αλίμονο σε σένανε Θέλουν να με σκοτώσουνε και σ΄άλλον να σε δώσουνε

Εγέρασα στην κλεφτουριά

Εγέρασα στην κλεφτουριά Εγέρασα μωρέ παιδιά, στα κλεφτολημερά μου, με τους παλιούς συντρόφους μου, παιδιά τ' ασπροποτάμου βάστα καημένη κλεφτουριά! - Αηδόνια και παγώνια να μη λαλήσετε, κοιμάται ο...

Της Οβραιοπούλας

Της Οβραιοπούλας Ένα Σαββάτο βράδυ, μια Κυριακή πρωί βγήκα να σεργιανήσω, μες στην Οβραϊκή. Βλέπω μια Εβραιοπούλα, όπου χτενίζετο και μ’ αργυρό καθρέφτη εφακιολίζετο. Γυρίζω τριγυρίζω να της το...

Ο Μπερμπίλης

Ο Μπερμπίλης Μπερμπίλη που μωρέ κι αμάν αμάν Μπερμπίλη που μωρέ ‘ν’ η συντροφιά Πάεισαν μπροστά μωρέ γειά σας παιδιά Πάεισαν μπροστά μωρέ στα Γιάννινα Πως το ‘παθές μωρέ...

Βρε τι μάγκας που ‘μαι γω

Βρε τι μάγκας που 'μαι γω Βρε τι μάγκας που 'μαι γω το κρασί πως το τραβώ έλα αγάπη μου χρυσή για να πίνουμε μαζί Στην ταβέρνα όταν μπω και...

Το αρφαβητάρι τση αγάπης

Το αρφαβητάρι τση αγάπης Από τ΄α από τ΄ αλφα θε ν αρχίσω κόρη μου κορη μου να σ΄αγαπήσω Βη- μωρέ βήτα, βέβαια σου λέω Βήτα βέβαια στο λέω, πως...

Ματζουράνα

Ματζουράνα Στης ματζουράνας τον ανθό, πλάγιασα για να κοιμηθώ λίγο ύπνο για να πάρω, την αγάπη για να δω Όνειρο είδα στον ύπνο μου, παντρεύεται η αγάπη...

Ανάθεμά τα τα βουνά με το ζακόνι πόχουν

Ανάθεμά τα τα βουνά με το ζακόνι πόχουν Ανάθεμά τα τα βουνά με το ζακόνι πόχουν, το καλοκαίρι κίτρινα και το χειμώνα μαύρα, και την πικρή την...

Ούτε στην Πόλη ούτε στην Ασία

Ούτε στην Πόλη ούτε στην Ασία Ούτε στην Πόλη ούτε στην Ασία, άλλην δεν είδα σαν την Ασπασία Μαύρα έχει μάτια και μεγάλα, ζυμωμένα με μέλι και με...

Κάτω στις μαυροθάλασσες

Κάτω στις μαυροθάλασσες Αχ κάτω στις μαυροθάλασσες λεβέντω μ', στις πράσινες λιμνούλες, λεμονιά με τα λεμόνια στις πράσινες λιμνούλες, λεμονιά με τα λεμόνια. Αχ ράζουν καράβια τούρκικα λεβέντω...

Της Πάργας

Της Πάργας Μαύρο πουλάκι που ‘ρχεσαι από τ’ αντίκρυ μέρη, πες μας τι κλάψες θλιβερές; Τι μαύρα μοιρολόγια, από την Πάργα βγαίνουνε, που τα βουνά ραγίζουν; Μη να...

Ο κυρ-βοριάς

Ο κυρ-βοριάς Ο κυρ-βοριάς - βάστα Παναγιά- εμήνυσε σ' όλων των καραβιώνε "Όσα καράβια βρίσκεστε στη μέση του πελάγου τόσα λιμάνια πιάσετε γιατί θε να φυσήξω" Κι όσα καράβια το 'κουσαν 'λάσουν...

Παλιατζής

Παλιατζής Ώπα! Εγώ δεν είμαι παλιατζής ούτε και γυρολόγος Ούτε και γυρολόγος κι' όπου αγαπώ καλιά αγαπώ και μη σου πέφτει λόγος Εγώ δεν είμαι παλιατζής ούτε και μεταπράτης ούτε και μεταπράτης ούτ' αγοράζω ούτε...

Ανάμεσα σε δυο βουνά

Ανάμεσα σε δυο βουνά Ανάμεσα βρε μαν αμάν ανάμεσα σε δυό βουνά πέρδικα περδικούλα μ΄κλίμα ήταν φυτρωμένο. Κάνει σταφύλι βρε μάν αμάν κάνει σταφύλι κόκκινο Πέρδικα περδικούλα κι...

Ρά καμπάνα

Ρά καμπάνα Ρά καμπα – ρα καμπάνα Υπαπαντήσα Μωρέ ρα καμπάνα Υπαπαντήσα γκρέου μόι βάιζν τ'βέτς ν' κλίσα. Ρα καμπα – ρα καμπάνα ντι τρι χέρα Μωρέ ρα καμπάνα...

Όσα κάστρα κι αν επήγα

Όσα κάστρα κι αν επήγα Όσα κάστρα και αν επήγα και αν εγύρισα Σαν της χήρας το κορίτσι καλέ δεν αντάμωσα Κάθε Κυριακή ν’ αλλάζει να στολίζεται Και...

Σαρανταπέντε Κυριακές

Σαρανταπέντε Κυριακές Σαρανταπέντε Κυριακές κι εξήντα δυο Δεύτερες, δεν είδα την-αχάει-δεν είδα την αγάπη μου, αμάν δεν είδα την αγάπη μου. Δεν είδα την αγάπη μου, την αγαπητικιά...

Δος με, μανέ μ’, το χέρι σου

Δος με, μανέ μ', το χέρι σου -Αχ, δος με, μανέ μ', το χέρι σου, δος με και την ευχή σου. αχ, και πες πως δε...

Γ’ εις κυνηγός

Γ' εις κυνηγός Γ' εις κυνηγός ανάτειλε οξ' από τσ' όξω χώρες - χανιώτικές μου βιόλες- σαράντα δυό σκουδιά 'σερνε κι ούλα μανιακομένα - τα ερημοκαϋμένα - τα εκατό ήσαν κουργελά και...

Μαύρα μάτια στο ποτήρι

Μαύρα μάτια στο ποτήρι Μαύρα μά-, καλέ κοντούλα, μαύρα μάτια στο ποτήρι. Μαύρα μάτια στο ποτήρι, γαλανά στο παραθύρι. Δώσ’ μου τα, καλέ κοντούλα, δώσ’ μου τα να τ’ αγοράσω. Δώσ’...

Ας σ’ έναν μαχαλάν είμες

Ας σ' έναν μαχαλάν είμες Ας σ' έναν μαχαλάν είμες κι ας σ' έναν γειτονίαν πάντα γω 'κι θα έρχουμαι, έλα και συ πα μία Τ' οσπίτ'ν...

Εκατό δυο αρχοντόπουλα

Εκατό δυο αρχοντόπουλα Εκατό δυο αρχοντόπουλα μια λυγερή αγαπούσαν ενιούς-ενιούς τ' άλλου ετάσετο η βεργολυγερή μια νύχτα μια ημέρα τα εκατό και δυο μα εκείνα παρακούσασι και ήρθαν...

Μάγια μου ‘χεις καμωμένα

Μάγια μου 'χεις καμωμένα Μάγια μου'χεις καμωμένα και τρελαίνομαι για σένα και τρελαίνομαι για σένα, στο κρασί τα'χεις ριγμένα Μάγια μου'χει η αδερφή σου και τρελαίνομαι μαζί σου και τρελαίνομαι μαζί...