ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Το δημοτικό τραγούδι ως λογοτεχνικό είδος αντλεί το υλικό του από την προφορική λογοτεχνική παράδοση, αυτήν που αναπτύχθηκε στον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο των Βαλκανίων και συνδέεται με όψεις της κοινωνικής δραστηριότητας εκείνης της εποχής ή -στην περίπτωση των επικών Κλέφτικων- με την πρακτική της κοινωνικής αντίδρασης, ατομικής ή συλλογικής, στον εκάστοτε εξουσιαστικό φορέα.

Κατόπιν συνδέθηκε στενά με την πρακτική της εθνογένεσης, υπό την επίδραση της ρομαντικής ιδεολογίας του volksgeist.

Καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα της προφορικής λογοτεχνίας αποτελεί η σύνδεσή της με προγενέστερα είδη.

Η συνεχής αναδημιουργία και μετάλλαξη αποκαλύπτεται κυρίως με όσα απορρόφησε το συγκεκριμένο είδος κατά την πορεία του μέσα στον χρόνο.

Η αφομοίωση ξένων στοιχείων σχετίζεται με διαφορετικούς τρόπους ζωής, σύμφωνα με τους οποίους νέα γεγονότα καθορίζουν και επιβάλλουν τις διαδικασίες επιλογής των απορροφούμενων στοιχείων.
Ωστόσο, αυτή η διαδικασία εκσυγχρονισμού είχε ως αποτέλεσμα τον βαθμιαίο εκτοπισμό αυθεντικών παραδοσιακών στοιχείων.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Άνοιξαν τα δέντρα ούλα

Άνοιξαν τα δέντρα ούλα Άνοιξαν τα δέντρα ούλα κι οι αμυγδαλιές (δις) αλήθεια είν΄ αγάπη μου σ΄ αγαπώ Άνοιξι κι ιγώ ο μπαξέ(νε)ς μου μόν΄ παράμορφα (δις) αλήθεια είν΄ αγάπη...

Η αγάπη μου παντρεύεται

Η αγάπη μου παντρεύεται Η αγάπη μου παντρε- λέει παντρεύεται και παίρνει τον εχθρό μου δεν το 'χω πως παντρεύεται Άιντε δεν το 'χω πως παντρε- λέει παντρεύεται και...

Η Σιάτιστα

Η Σιάτιστα Μες στο χορό που σέρνουμε με πόθο και καμάρι κοπέλες που διακρίθηκαν στη λεβεντιά, στη χάρη. Είναι και μι λεβέντισσα πεντάμορφη πιασμένη όπου τη λένε Σιάτιστα στον κόσμο ξακουσμένη. Όχι δεν...

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Μακεδονίας

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Μακεδονίας Ήρθε πάλι νέο έτος εις την πρώτη του μηνός ήρθα να σας χαιρετίσω δούλος σας ο ταπεινός. Ο Βασίλειος ο Μέγας, ιεράρχης θαυμαστός εις την...

Ένα Σάββατο βράδυ

Ένα Σάββατο βράδυ Ένα Σάββατο βράδυ, ένα Σάββατο βράδυ, μια Κυριακή πρωί, καημένε Μήτσο, μια Κυριακή πρωί. Βγήκα να σεργιανίσω, βγήκα να σεργιανίσω, μέσα στο Γκιούλ μπαχτσέ, καημένε Μήτσο, μέσα...

ΘΡΑΚΗ

Της χήρας το καλεμκερί

Της χήρας το καλεμκερί Της χήρας το καλεμκερί φωτιά να πέση να καή φωτιά να πέσ' απάνω της και κάψη το φουστάνι της.

Διάζεται κόρη διάζεται

Διάζεται κόρη διάζεται Διάζεται κόρη διάζεται, διάζεται το βλαντίν ντης, διάζεται το βλαντίν ντης, κι όλ' η χαρά δικήν ντης Ενα μικρό αρχοντόπουλο το φέσι του δε βγάζει, το φέσι του...

Λευτέρη μ’, τα’ άρματά σου

Λευτέρη μ', τα' άρματά σου -Λευτέρη μ', τα' άρματά σου τα δώκανε φωτιά τα κάνανε καμπάνες μέσ' την Αγιά-Σοφιά. -Τί να σου πω, νινέ μου, τί να...

Σαράντα μέρες σαράντα νύχτες

Σαράντα μέρες σαράντα νύχτες Σαράντα μέρες σαράντα νύχτες Κι η Παναγιά μας κοιλοπονούσι Κοιλοπονούσι παρακαλούσι τους Αποστόλους,τους Αρχαγγέλους Κι οι Αποστόλοι μαμές γυρεύουν κι οι Αρχάγγελοι για μύρου τρέχουν Κι ως...

Όλο τον κόσμο γύρισα

Όλο τον κόσμο γύρισα Όλο τον κόσμο γύρισα, καλέ, να βρω γλυκό σταφύλι δε βρήκα πιο γλυκύτερο, καλέ, απ' τα δικά σου χείλη. Αχ, την καρδιά μου...

ΚΡΗΤΗ

Ερωτόκριτος (Τα θλιβερά μαντάτα)

Ερωτόκριτος (Τα θλιβερά μαντάτα) Τάμαθες Αρετούσα μου τα θλιβερά μαντάτα, που ο κύρης σου μ' εξόρισε σ' τση ξενιτιάς τη στράτα; και πώς να σ' αποχωριστώ, και...

Το τραγούδι του Μαζλούμ Αγά ή Μπαλουξή

Το τραγούδι του Μαζλούμ Αγά ή Μπαλουξη Όντε βασιλεύγει ο ήλιος κι ημέρα και βραδυάζει άντρας δεν εγεννήθηκε του Μπαλουξή να μοιάζει μόνο με το κεσίμι του...

Μου ‘λεγες ότι μ’ αγαπάς

Μου 'λεγες ότι μ' αγαπάς Να δώσεις τέρμα στο σεβντά είχες καιρά μου θάρρος και ούτε που λογάριαζες πως έφευγα φαντάρος. Θυμήσου εκείνους τους καιρούς που ερχόσουνα κοντά μου κι έμπαινες...

Ερωτόκριτος (Χωρισμός)

Ερωτόκριτος (Χωρισμός) Ως την αυγή εμιλούσανε, ως την αυγή εκλαίγα κι ως την αυγή τα πάθη τως και πόνους τως ελέγα. Ήστραψεν η ανατολή κι εβρόντηξεν η...

Έφυγε

Έφυγε Αχ, πώς ενοστάλγησα φως μου τον έρωτά σου και φανερώνω τη χαρά άμα βρεθώ κοντά σου. Στο μισεμό σου μην ξεχνάς να 'ρθεις να πεις το γεια σου αλλά και...

ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΠΟΝΤΟΣ

Καλά εποίκα κ’ εγάπεσα

Καλά εποίκα κ' εγάπεσα Καλά εποίκα κ' εγάπεσα σ' εμόν τη γειτονίαν εμπαίν' εβγαίν' ελέπα ατό και σαίρεται η καρδία μ'. Εκάψες το καρδόπο μου διαβόλ' γεννεμασέα τον ήλιον αίμαν να...

Εγώ για τέσεν και μόνον

Εγώ για τέσεν και μόνον Αδά σον κόσμον αγαπώ ίναν Θεόν και εσένα αν θέλτ'ς δέβα σον ανοιχτήν και εβγάλ' τ' εμόν το ψέμαν Εγώ για τ'εσέν και μόνον σύρω...

Παρχαρόπουλο έμνεν

Παρχαρόπουλο έμνεν Παρχαρόπουλο έμνεν έμπριν μέρα σ' όρομα μ' σα τσαΐρια σο όρμια λάσκιζα τα πρόατα μ'. Το γαβάλι μ' τραγώδνε και έλεεν τα όνεμα σ' ν' αφουκρούσαι και λαρώντς ψυ μ'...

Κεμεντζέν

Κεμεντζέν Κεμεντζέ μ' τσαλά τσαλά, αν 'κι παίεις καλά καλά κρούγω κα, τσακώνω σε, κάθουμαι και κλαίγω σε Την κουτσήν θ' αντρίζν' ατέν 'κι έχνε να φορίζν'...

Ας σ’ έναν μαχαλάν είμες

Ας σ' έναν μαχαλάν είμες Ας σ' έναν μαχαλάν είμες κι ας σ' έναν γειτονίαν πάντα γω 'κι θα έρχουμαι, έλα και συ πα μία Τ' οσπίτ'ν...

ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Ο πικραμένος

Ο πικραμένος Θ΄ αρχίσω πικραμένος, θ΄ αρχίσω πικραμέ- θ΄ αρχίσω πικραμένος τα πάθη μου να ειπώ. Θ΄ αρχίσω πικραμένος τα πάθη μου να ειπώ για μια ξανθομαλλούσα, την...

Μηλιά – Λευκάδα

Μηλιά - Λευκάδα μηλιά μ' που σε στον εγκρεμό τα μήλα φορτωμένη, μηλιά μ' γιέ μ' τα μή-, μηλίτσα μου, γιέ μ' τα μήλα σου ριμπεύομαι * τα μήλα...

Κάλαντα Λαζάρου

Κάλαντα Λαζάρου Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα βάγια ήρθε κι η γιορτή μύρα στα βάγια Πήγε κι ο Χριστός στη Βιθυνία και συνάντησε Μάρθα-Μαρία. -Μάρθα, Μάρθα μου, πού είναι...

Η απαρνημένη

Η απαρνημένη Όρκο τση κάνω τση ξανθής κι όρκο τση μαυρομάτας κι όρκο τση γαϊτανόφρυδης βραδιά να μη τση λείψω. Και μια βραδιά τση έλειψα κι η...

Κεφαλλονιτοπούλα μου

Κεφαλλονιτοπούλα μου Κεφαλλονιτοπούλα μου, Ζακυνθιανή κυρά μου.( χ2 ) Κι εσύ Αγιο Μαυρίτισσα που πήρες την καρδιά μου.( χ2 ) Να χαμηλώναν τα βουνά να 'βλεπα το Λεβάντε.( χ2 ) Να...

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

Ένα καράβι

Ένα καράβι Ένα καράβι θωρηκτό περνά στον κάβο-Ταίναρο, περνά σφυρίζει δυνατά όλο τον κόσμο αναβοά. Τ' ακούσασι οι τσομπάνηδες κι όλοι οι φαναροφύλακες. Ειδοποιήστε τα χωριά προσήλιακα κι απόσκερα. Το Όγδοο Σύνταγμα περνά μ'...

Σου ‘πα μάνα

Σου 'πα μάνα Σου 'πα μάνα καλέ μάνα σου 'πα μάνα πάντρεψέ με, σου 'πα μάνα πάντρεψέ με σπιτονοικοκύρεψέ με. Και στα ξέ - καλή μου μάνα και στα ξένα...

Μαντήλι καλαματιανό

Μαντήλι καλαματιανό Μαντήλι καλαματιανό, φορείς στον άσπρο σου λαιμό. Να σε χαρεί, να σε χαρεί, εκείνος που σε λαχταρεί. Έλα, πουλί μου έλα, αν μ' αγαπάς κι' εμένα πες το μάτια...

Γαλάζια πουν η θάλασσα

Γαλάζια πουν η θάλασσα Γαλάζια καλέ μου γαλάζια πουν η θάλασσα και μελαχρινό το κύμα σ' αγαπώ δεν είναι κρίμα Θυμάσαι καλέ μου θυμάσαι που σε φίλησα μεσ'...

Έλα ύπνε κοίμησέ το

Έλα ύπνε κοίμησέ το Έλα ύπνε κοίμησέ το και γλυκά νανούρισέ το, έλα ύπνε από τη Χιό κι αποκοίμα μου το γιο. Έλα ύπνε κοίμησέ το και γλυκά νανούρισέ το, έλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Πουλί μ’ την πόρτα σ’ μ’ ασπαλίεις

Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις και τη συρτέ μη σύρεις ας άγρια τα μεσάνυχτα ανάμνον το γεσίρ...

Που είπαν πα, ας είπανε

Που είπαν πα, ας είπανε Για δώστε με έναν ρακίν και έναν νερόπον κρύο Ας αρχινώ να τραγωδώ -λελεύω σας- απ' ολίγον ολίγον Επωδός Που είπαν πα ας...

Πατρίδα μ’ το ορμανόπα σου

Πατρίδα μ' το ορμανόπα σου Πατρίδα μ' το ορμανόπα σου τ' έμορφα τα ρασία σ' (γιαρ) Κι επόρεσα να ελέπ' ατά και τρώει με η αροθυμία σ' (γιαρ). Τα...

Παρχαρόπουλο έμνεν

Παρχαρόπουλο έμνεν Παρχαρόπουλο έμνεν έμπριν μέρα σ' όρομα μ' σα τσαΐρια σο όρμια λάσκιζα τα πρόατα μ'. Το γαβάλι μ' τραγώδνε και έλεεν τα όνεμα σ' ν' αφουκρούσαι και λαρώντς ψυ μ'...

Παρχάρ’

Παρχάρ' Χάιτε ας πάμε σο παρχάρ' με τ' εμέν ρο παλληκάρ' τ' αλογόπο μ' γολγονίζ' η κεμεντζέ μ' κωδωνίζ'. Εγώ είμαι λυριτζής ποδεδίζω την κουτσή σ' έλα δώσατεν εμέν θεία μ' λελεύω...

Πατρίδα

Πατρίδα Πάντα θυμούμαι και πονώ Τι Πάτριδας τον τόπον Ο νουσ’ ειμ’ επέμνεν εκεί Κι αδά έν το κορμόπομ (δις) Πατρίδα μ’ ξαν’ πατρίδαμ’ Άλλο εσέν ξάει κι είδα Ας επάτνα...

ΟΛΕΣ ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Κάμω να σ’ αλησμονήσω

Κάμω να σ' αλησμονήσω Κάμω να σ’ αλησμονήσω, μα η καρδιά μου με πονεί Σύ σ’ η πρώτη μου αγάπη, σύ ΄σαι η παντοτινή Κάμω χάζι να σε...

Άν είσαι ωραία

Άν είσαι ωραία Αν είσαι ωραία, τι χρησιμεύεις, οπόταν έχεις σκληράν ψυχή ακαταπαύστως με βασανίζεις και με παιδεύεις, τον δυστυχή. Λοιπόν κυρά μου άλλαξε γνώμη, και δες...

Καλέ συ Παναγιά μου

Καλέ συ Παναγιά μου Καλέ συ Παναγιά μου κι άγιά μου Φωτεινή, βοήθα με κι εμένα κακό να μη με βρει. Σγουρέ βασιλικέ μου και μαντζουράνα μου, εσύ θα με χωρίσεις από...

Τι σε μέλει εσένανε

Τι σε μέλει εσένανε Τι σε μέλει εσένανε από πού είμαι εγώ ] 2x Από το Καρατάσι, φως μου, ή απ’ το Κορδελιό ] 2x Τι σε...

Καληνυχτιά

Καληνυχτιά Ηρθεν η ώρα κι η στιγμή Το στόμα μου ν' ανοίξω Και στην καλή παρέα μου Καληνυχτιά να αφήσω

Ερηνιώ Κατερινιώ

Ερηνιώ Κατερινιώ Ερηνιώ Κατερινιώ Mαρμαρένια μου βρυσούλα πως βαστάς το κρυό νερό Ερηνιώ Κατερινιώ Ετς΄βαστώ και γω η καιμένους της αγάπης τον καιμό Ερηνιώ Κατερινιώ. Να μουν κούπα...

Μια μάνα που ‘χε δυο παιδιά

Μια μάνα που 'χε δυο παιδιά Μια μάνα που ΄χε δυο παιδιά στον πόλεμο σταλμένα Πες της να μην τα καρτερεί, να μην τα περιμένει Και κείνα ψάρια...

Γιέ μου γιατί δε λούζεσαι

Γιέ μου γιατί δε λούζεσαι Γιέ μου γιατί δε λούζεσαι, παιδί μου δεν αλλάζεις παιδί μου δεν αλλάζεις Είναι παιδί μου Πασχαλιά, να πας να μεταλάβεις να πας...

Τρείς Λαμπαδούλες

Τρείς Λαμπαδούλες Τρείς λαμπαδούλες πωπώ τρεις λαμπαδούλες στο χορό και οι τρείς αράδα-αράδα ωχ και η μιά λαμπάδα ήταν χρυσή

Αη Γιώργης

Αη Γιώργης Άγιε Γιώργη αφέντη μου κι ομορφοκαβαλάρη αρματωμένος με σπαθί και με χρυσό κοντάρι. Άγιος είσαι στη θωριά κι άγγελος στη νεότη παρακαλώ βοήθα με, Άγιε στρατιώτη. Στη...

Όσες χαρές κι’ αν γύρισα

Όσες χαρές κι' αν γύρισα Όσες χαρές κι' αν γύρισα, δεν είδα τέτοια νύφη να 'χη τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αστήθι Σένα το λέγω, σένα,...

Πότε θα ‘ρθει η άνοιξη

Πότε θα 'ρθει η άνοιξη Πότε θα 'ρθει η άνοιξη; Πότε θα 'ρθει η άνοιξη; Θα 'ρθεί το καλοκαίρι τράβα αγέρα μ' τράβα Θα 'ρθεί το καλοκαίρι χρυσή...

Κάλαντα Χριστουγέννων Πόντου

Κάλαντα Χριστουγέννων Πόντου Χριστός γεννέθεν, χαρά στον κόσμον, α, καλή ώρα καλήν ημέραν, α, καλόν παιδίν οψές γεννέθεν, οψές γεννέθεν, ουρανεστάθεν. Τον εγέννησεν η Παναΐα, τον ανέσταισεν Αειπαρθένος, εκαβάλλκεψεν χρυσόν πουλάριν, εκατήβεν...

Πυργούσικος τραγουδιστός

Πυργούσικος τραγουδιστός Για λόγου σου, για λόγου σου, φιλώ και τους γειτόνους σου. Για λόγους σου, και γι' άλλη μια βαστώ μαχαίρι στην καρδιά. Βρ'έλα να πάμε μάτια μου, βρε...

Μια μάνα απόψε μάλωνε

Μια μάνα απόψε μάλωνε Ωρε μια μανα απόψε, μια μανα απόψε μάλωνε. Μια μανα απόψε μάλωνε, μαλώνει με τον γιο της. Ωρε στα ξένα γιόκα μ’, στα ξένα γιόκα μ’να...

Κάθε Σεπτέμβρη

Κάθε Σεπτέμβρη Τα φύλλα ντύνονται χρυσά, να ταξιδέψουν, βαλίτσες ετοιμάζουν τα πουλιά. Τα μάτια ακόμα μια φορά, θα σημαδέψουν, τους ίδιους δρόμους , που δε βγάζουν πουθενά. Κάθε Σεπτέμβρη,...

Θα αρρωστήσω μάνα

Θα αρρωστήσω μάνα Θα αρρωστήσω μάνα απ΄αγάπη μάνα γιατρός δε μ΄ωφελεί μα ένα της φιλί Αυτή κοιμάται στα σεντονάκια και εγώ τα πίνω στα ταβερνάκια Θα πάμε με τ΄αγάλι...

Αχ Μανιώ μου

Αχ Μανιώ μου Αχ Μανιώ μου και Ντουντού μου και χρυσό μου όνομα ήθελα να σ' ιστορίσω στον οντά μου κόνισμα αχ Μανιώ μου Για ν' ανοίγω να σε βλέπω την...

Αλατσατιανή

Αλατσατιανή Τι να την κάνω τη ζωή τι να την κάνω τη ζωή αν είναι κι άλλη τόση Αλατσατιανή αν είναι κι άλλη τόση κατωχωριανή Σαν σε δω στο...

Ανάθεμα ανάθεμα

Ανάθεμα ανάθεμα Ανάθεμα ντο έταξες ανάθεμα ντο εδώκες σ’ έρημον το καρδόπο μου τρανόν σεβντάν εντόκες. Ανάθεμά σε νε κουτσίν ντο παλαλέσα είσαι αφήντς εμέν το παλικάρ’ και μαναχέσα κείσαι. Ανάθεμα τη μάνα...

Τέσσερα τζιαι τεσσέρα

Τέσσερα τζιαι τεσσέρα Τέσσερα τζιαι τεσσέρα κάμνουσιν οχτώ Τέσσερα παλληκάρκα πασίν στον πολεμό Στο δρόμον που πηαίννασιν, επεινάνασιν Εκάτσασιν να φάσιν μα εδιψάσασιν Γυρεύκουν να βρουν βρύση απάνω στο βουνόν Τζι ήβρασιν έναν λάκκον των εκατόν...

Ένα μήλο κόκκινο

Ένα μήλο κόκκινο Ένα μήλο κόκκινο σε τούτο το τραπέζι πέφτει ο άνθος πέφτει ο μόσχος και μοσχοβολάει ο τόπος. Γύρισε βρε Δέσποινα φίλα τη γείτονά σου τη Γιώτα που 'χεις...

Δεν μπορώ μανούλα μ

Δεν μπορώ μανούλα μ Δεν μπορώ μανούλα μ’, δεν μπορώ, αχ συρε να φέρεις το γιατρό. Αχ συρε να φέρεις το γιατρό, μην πεθάνω η δόλια και χαθώ. Αγάπησα...

Απόψε φίλους φίλευα

Απόψε φίλους φίλευα Απόψε φίλους φίλευα φίλους κι αγαπημένους, ν’ αρραβωνιάσω την Τασιά μ’ αυτόν τον Αποστόλη. Η Τασιά αντιλοήθηκε στον αργαλειό που υφαίνει: "Μάνα, μην αντροπιάζεσαι τον Αποστόλ’ δεν παίρνω, μόν’ παίρνω...

Ερωτόκριτος (Το παραμύθι)

Ερωτόκριτος (Το παραμύθι) Ως μπήκεν ο ερωτόκριτος στη φυλακή κι αρχίζει να τση μιλεί και σπλαχνικά να την αναντρανίζει. Λέγει τση: "Το με 'ρώτηξες θα σου το...

Κάλαντα Λαζάρου

Κάλαντα Λαζάρου Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα Βάγια Ήρθε κι ο Χριστός να πούμε τ’Αγια Ήρθε ο Χριστός απ’την Καισαρία Εκεί έβρισκε Μάρθα και Μαρία -Μάρθα, που’ναι ο Λάζαρος...

Πουλί μ’ την πόρτα σ’ μ’ ασπαλίεις

Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις και τη συρτέ μη σύρεις ας άγρια τα μεσάνυχτα ανάμνον το γεσίρ...

Ώρα ‘ναι για τη γειτονιά

Ώρα 'ναι για τη γειτονιά Ώρα ‘ναι για τη γειτονιά και για την πατινάδα Και για το πέρα μαχαλά, πό ‘χει τη νοστιμάδα Άιντε κι ας είν’...

Τη λύρα έχω συντροφιά

Τη λύρα έχω συντροφιά Εχάρισά την την ζωή στη λύρα και σε σένα γιατί κι οι δυο μου κάματε τα χρόνια ευτυχισμένα. Τη λύρα έχω συντροφιά στου πόνου την οδύνη γι...

Αφέντης μας χαρά θα κάνει

Αφέντης μας χαρά θα κάνει Αφέντης, αφέντης μας χαρά θα κάνει χαρά θα κάνει θα πιάσει σουφιτσούδα μου καλή νυφούδα μου (δις) ακάλεσε, ακάλεσε τα εννέα χωριά τα...