ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Το δημοτικό τραγούδι ως λογοτεχνικό είδος αντλεί το υλικό του από την προφορική λογοτεχνική παράδοση, αυτήν που αναπτύχθηκε στον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο των Βαλκανίων και συνδέεται με όψεις της κοινωνικής δραστηριότητας εκείνης της εποχής ή -στην περίπτωση των επικών Κλέφτικων- με την πρακτική της κοινωνικής αντίδρασης, ατομικής ή συλλογικής, στον εκάστοτε εξουσιαστικό φορέα.

Κατόπιν συνδέθηκε στενά με την πρακτική της εθνογένεσης, υπό την επίδραση της ρομαντικής ιδεολογίας του volksgeist.

Καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα της προφορικής λογοτεχνίας αποτελεί η σύνδεσή της με προγενέστερα είδη.

Η συνεχής αναδημιουργία και μετάλλαξη αποκαλύπτεται κυρίως με όσα απορρόφησε το συγκεκριμένο είδος κατά την πορεία του μέσα στον χρόνο.

Η αφομοίωση ξένων στοιχείων σχετίζεται με διαφορετικούς τρόπους ζωής, σύμφωνα με τους οποίους νέα γεγονότα καθορίζουν και επιβάλλουν τις διαδικασίες επιλογής των απορροφούμενων στοιχείων.
Ωστόσο, αυτή η διαδικασία εκσυγχρονισμού είχε ως αποτέλεσμα τον βαθμιαίο εκτοπισμό αυθεντικών παραδοσιακών στοιχείων.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Μαρία Μαρία

Μαρία Μαρία Μαρία Μαρία τραγούδας Μαρία Τραγούδας Μάρια όλα τα τραγούδια Τα τραγούδια σου ακούγονται Μαρία Μέχρι τα χωράφια, κάτω από τα δέντρα Κάτω από τα δέντρα κάθομαι Μαρία Κάθομαι...

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Μακεδονίας

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Μακεδονίας Ήρθε πάλι νέο έτος εις την πρώτη του μηνός ήρθα να σας χαιρετίσω δούλος σας ο ταπεινός. Ο Βασίλειος ο Μέγας, ιεράρχης θαυμαστός εις την...

Στης Νάουσας το κάστρο

Στης Νάουσας το κάστρο Στης Νάουσας το κάστρο, Μακρυνίτσα μου καημό πο 'χει η καρδίτσα μου. Έναν ήλιο κι' αμάν κι' άλλον ήλιο κι' αμάν βραδιάζει και που θα γείρω...

Με μήνυσε η αγάπη μου

Με μήνυσε η αγάπη μου Άιντε με μήνυσε η αγάπη μου να πάω να με φιλέψει την εβδομάδα τρεις φορές Άιντε την εβδομάδα τρεις φορές το μήνα δεκαπέντε μα εγώ...

Μόια βάια τσέσα – Λιπαρό Πέλλας

Οι στίχοι: Μόια βάια τσέσα, πάουνα σου βίνου τάκα ιε μόιετο σάρτσε, πάουνου γιάντουβι. Γιάντουβι, γιάντουβι, πάουνου γιάντουβι. Ντάι ντα πίαμ μίλα μάμο, ντα σα ουπίαμ, γιαντουβίτε μίλα μάμο,...

ΘΡΑΚΗ

Είχα δέντρο στην αυλή μου

Είχα δέντρο στην αυλή μου Είχα δέντρο στην αυλή μου για παρηγοριά δική μου. Τη Δευτέρα το φυτεύω και την Τρίτη το κλαδεύω. Την Τετάρτη βγάζει φύλλα και την Πέφτ'...

Δος με, μανέ μ’, το χέρι σου

Δος με, μανέ μ', το χέρι σου -Αχ, δος με, μανέ μ', το χέρι σου, δος με και την ευχή σου. αχ, και πες πως δε...

Ο γκεμιτζής αρρώστησε

Ο γκεμιτζής αρρώστησε Ο γκεμιτζής αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη. Δεν έχει μάνα να τον δη, κύρη να τόνε κλάψη, ουτ' αδερφό, ουτ' αδερφή κερί να τον...

Ξένος θα πάη στην ξενιτειά

Ξένος θα πάη στην ξενιτειά Ξένος θα πάη στην ξενιτειά να κάμ' σαράντα μέρες, κι' η ξενιτειά τον πλάνεψε και κάμ' σαράντα χρόνια. Έπεσε και αρώστησε στου...

Ράφτης ήμουν

Ράφτης ήμουν Ράφτης ήμουν κι' έρραφτα ρούχα γενιτσάρικα, ρούχα γενιτσάρικα και βλαττιά σπιτιάνικα. Όλη μέρα έρραφτα και το βράδυ έσκαφτα, έσκαφτα το χώμα μου, στη μηλιά το πάγαινα. Να,...

ΚΡΗΤΗ

Πρωτοκοπέλα του χωριού

Πρωτοκοπέλα του χωριού Ώπα Χανιώτικη μου ροδαριά Κιαφέ μου Ρεθεμνιώτη, Κιαφέ μου Ρεθεμνιώτη και καστρινό μου γιασεμί χαλάλι σας η νιότη Χανιώτικη μου ροδαριά (χ2) και κρίνε καστρινέ μου (χ2) με- μέρα τελειωτικέ, σεβντά...

Του χωρισμού το γεια

Του χωρισμού το γεια Έφυγες δίχως να μου πεις του χωρισμού το γεια σου, κακά καιρά μου το 'καμες όμως καλοστρατιά σου. Έφυγες και δε μου 'πενες του χωρισμού το...

Στην Κοξαρέ

Στην Κοξαρέ Στην Κοξαρέ κουφοβροντά και στς Ατσιπάδες βρέχει πουλάκι μου πως σ' αγαπώ κανείς δεν το κατέχει.

Εις τα Χανιά θωρώ φωθιές

Εις τα Χανιά θωρώ φωθιές Εις τα Χανιά θωρώ φωθιές, στη Σούδα βλέπω κάπνες, στο Μάλεμε θωρώ φτερά και στ’ Ακρωτήρι λάμψες. Στου Γαλατά θωρώ ξανθιές, σγουρές,...

Σητειακές κοντυλιές

Σητειακές κοντυλιές Η πρώτη αγάπη τση ζωής έχει την ομορφιά τζη μα δίνει βάσανα πολλά στ' απομισέματά τζη. Η πρώτη αγάπη στην καρδιά ρίζωσε σαν το βάτο τσ' άλλες αγάπες πολεμά να...

ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ

ΠΟΝΤΟΣ

Να τραγωδώ κι επορώ

Να τραγωδώ κι επορώ Να τραγωδώ κι επορώ εκόπεν η λαλία μ' κρούνε σο νου μ' τ' ομμάτια σ' και σκίζ'νε την καρδία μ'. Όντες εκαλάτσευες εθάρρ'να με τη λαλία...

Κιμισχαναλής

Κιμισχαναλής Κιμισχαναλής είμαι σην ψυν άψιμον έχω σα πατημασέας-ι-μ έρται τ’ αρνόπον τεμόν. Έλα πουλί μ’ με τεμέν με τεμέν θα ζεις καλά εγώ θα τρανίνω σε με το μέλ’ και το...

Ο πρόσφυγας ο κύρη μ

Ο πρόσφυγας ο κύρη μ Τα δάχτυλα μ’ κι ακούγνε με έπαρ’ υιέ μ’ τη λύραν ποίσον πονετικόν καϊτέν τη προσφυγιάς τη μοίραν. Ποίσον τα τοξαρέας σης σην κάρδια μ’...

Πατρίδα μ’ αραεύω σε

Πατρίδα μ' αραεύω σε Πέντε οσπίτια έχτισα κι ασ’όλα ξεσπίτουμαι Πρόσφυγας είμ’ασο κουνί μ’, Θε μ’ θα παλαλούμαι. Πατρίδα μ αραεύω σε αμόν καταραμένος Σα ξένα είμαι Έλληνας...

Όλα σκωτούμες για τεσέν

Όλα σκωτούμες για τεσέν Όλα σκωτούμες για τεσέν, σα χώματα να κείμες. Εσύ, πατρίδα μου, θα ζεις, εμείς πα να μην είμες. Ζει ο Πόντον, ζει ο Πόντον, κι αν...

ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Λοιπόν

Λοιπόν Λοιπόν Λοιπόν Ξέρεις Ρεφραίν Δεν είναι ώρα για τριαντάφυλλα, εδώ μας πνίγουν οι καημοί- μας πνίγουν οι καημοί- δεν είναι ώρα για τριαντάφυλλα σκηνές κι εγωισμοί. Τα...

Καλησπερίζω δυό αδελφές

Καλησπερίζω δυό αδελφές Καλησπερίζω δύο αδελφές, τεσσέρα μαύρα μάτια. Τα δύο τσι μικρότερης με κάμανε κομμάτια. Τα δύο τσι ,μικρότερης με κάμανε κομμάτια. Καλησπερούδια νάχουνε του Δράπανου...

Κάλαντα Λαζάρου

Κάλαντα Λαζάρου Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα βάγια ήρθε κι η γιορτή μύρα στα βάγια Πήγε κι ο Χριστός στη Βιθυνία και συνάντησε Μάρθα-Μαρία. -Μάρθα, Μάρθα μου, πού είναι...

Κάλαντα του Πάσχα

Κάλαντα του Πάσχα Κέρκυρα καλορίζικη τρισδυοχαριτωμένη που τ'όνομά σου ακούγεται σ'όλη την οικουμένη πέρασε η σαρακοστή που ήταν εφτά βδομάδες κι ήρθαμε να σας φέρουμε καλές σας εορτάδες Η...

Απόψε την κιθάρα μου

Απόψε την κιθάρα μου Απόψε, την κιθάρα μου, τη στόλισα κορδέλες (Απόψε, την κιθάρα μου, τη στόλισα κορδέλες) και στα καντούνια περπατώ, για τσ' όμορφες κοπέλες (και στα...

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

Μισεύεις Γιώργη

Μισεύεις Γιώργη Μισεύεις Γιώργη , βρε Γιώργη σήμερα. Πηγαίνεις για τον Άδη και θα βρεις φίλους, βρε Γιώργη κι αδελφούς να περπατάς αντάμα.

Μαντήλι καλαματιανό

Μαντήλι καλαματιανό Μαντήλι καλαματιανό, φορείς στον άσπρο σου λαιμό. Να σε χαρεί, να σε χαρεί, εκείνος που σε λαχταρεί. Έλα, πουλί μου έλα, αν μ' αγαπάς κι' εμένα πες το μάτια...

Μια αυγούλα θε’ να σηκωθώ

Μια αυγούλα θε' να σηκωθώ Μια αυγούλα θε' να σηκωθώ να μπω σε περιβόλι να κόψω μήλο απ' τη μηλιά, κυδώνι της αγάπης. Να κόψω κι ένα λιόφυλλο να παίξω...

Ας παν να ιδούν τα μάτια μου

Ας παν να ιδούν τα μάτια μου Ας παν να ιδούν τα μάτια μου πώς τα περνάει η αγάπη μου μην ήβρε αλλού κι αγάπησε κι εμένα μ'...

Όλοι τον ήλιο τον τηρούν

Όλοι τον ήλιο τον τηρούν Ολοι τον ήλιο τον τηρούν που πάει να βασιλέψει κι η κόρη πο' χει τον καημό την θάλασσα αγναντεύει. Βλέπει καράβια κι έρχονται, βαρκούλες κι...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Πουλί μ’ την πόρτα σ’ μ’ ασπαλίεις

Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις Πουλί μ' την πόρτα σ' μ' ασπαλίεις και τη συρτέ μη σύρεις ας άγρια τα μεσάνυχτα ανάμνον το γεσίρ...

Που είπαν πα, ας είπανε

Που είπαν πα, ας είπανε Για δώστε με έναν ρακίν και έναν νερόπον κρύο Ας αρχινώ να τραγωδώ -λελεύω σας- απ' ολίγον ολίγον Επωδός Που είπαν πα ας...

Πατρίδα μ’ το ορμανόπα σου

Πατρίδα μ' το ορμανόπα σου Πατρίδα μ' το ορμανόπα σου τ' έμορφα τα ρασία σ' (γιαρ) Κι επόρεσα να ελέπ' ατά και τρώει με η αροθυμία σ' (γιαρ). Τα...

Παρχαρόπουλο έμνεν

Παρχαρόπουλο έμνεν Παρχαρόπουλο έμνεν έμπριν μέρα σ' όρομα μ' σα τσαΐρια σο όρμια λάσκιζα τα πρόατα μ'. Το γαβάλι μ' τραγώδνε και έλεεν τα όνεμα σ' ν' αφουκρούσαι και λαρώντς ψυ μ'...

Παρχάρ’

Παρχάρ' Χάιτε ας πάμε σο παρχάρ' με τ' εμέν ρο παλληκάρ' τ' αλογόπο μ' γολγονίζ' η κεμεντζέ μ' κωδωνίζ'. Εγώ είμαι λυριτζής ποδεδίζω την κουτσή σ' έλα δώσατεν εμέν θεία μ' λελεύω...

Πατρίδα

Πατρίδα Πάντα θυμούμαι και πονώ Τι Πάτριδας τον τόπον Ο νουσ’ ειμ’ επέμνεν εκεί Κι αδά έν το κορμόπομ (δις) Πατρίδα μ’ ξαν’ πατρίδαμ’ Άλλο εσέν ξάει κι είδα Ας επάτνα...

ΟΛΕΣ ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Πέργαμος

Πέργαμος Πέργαμε, αχ ωραία Πέργαμε, φεύγαμε και για σένα κλαίγαμε. Αχ, κλαίγαμε και για την αγάπη μας κι η θάλασσα θόλωσ' απ' το δάκρυ μας. Στον μπαξέ και στο...

Ξένος θα πάη στην ξενιτειά

Ξένος θα πάη στην ξενιτειά Ξένος θα πάη στην ξενιτειά να κάμ' σαράντα μέρες, κι' η ξενιτειά τον πλάνεψε και κάμ' σαράντα χρόνια. Έπεσε και αρώστησε στου...

Πατρίδα μ’ αραεύω σε

Πατρίδα μ' αραεύω σε Πέντε οσπίτια έχτισα κι ασ’όλα ξεσπίτουμαι Πρόσφυγας είμ’ασο κουνί μ’, Θε μ’ θα παλαλούμαι. Πατρίδα μ αραεύω σε αμόν καταραμένος Σα ξένα είμαι Έλληνας...

Τι ωραίον φεγγαράκι

Τι ωραίον φεγγαράκι Τι ωραίον φεγγαράκι, τι ωραιοτική βραδυά που με πλήγωσεν ο έρως την ερωτική μ' καρδία, Βασιλικό να φέρετε γιατρό να με ξετάση που με πλήγωσεν...

Πάρε γιατρέ τα γιατρικά

Πάρε γιατρέ τα γιατρικά Όρε πάρε γιατρέ, γιατρέ τα γιατρικά και σύρε γιε μου στη δουλειά σου Ααα και σύρε γιε μου στη δουλειά σου Όρε τον πόνο...

Αυγερινός

Αυγερινός Την ώρα που χαμογελά ο αυγερινός και βγαίνει έρχεται αυτή στη σκέψη μου ακάλεστη και μπαίνει. Ωρα τσ' αυγής που βιάζεται η νύχτα να μισέψει μπαίνει και...

Κεφαλλονιτοπούλα μου

Κεφαλλονιτοπούλα μου Κεφαλλονιτοπούλα μου, Ζακυνθιανή κυρά μου.( χ2 ) Κι εσύ Αγιο Μαυρίτισσα που πήρες την καρδιά μου.( χ2 ) Να χαμηλώναν τα βουνά να 'βλεπα το Λεβάντε.( χ2 ) Να...

Έμορφη γλυκειά πολίτισσά μου

Έμορφη γλυκειά πολίτισσά μου Έμορφη γλυκιά Πολίτισσά μου μού 'χεις κάψει φώς μου την καρδιά μου αχ με τα τσαχπίνικά σου μάτια μου 'χεις κάνει την καρδούλα μου...

Πες μας μαρ’ Πολυξένη

Πες μας μαρ' Πολυξένη Πες μας μαρ' Πολυξένη τι έχεις κι όλο κλαις, πες μας μαρ' Πολυξένη τι έχεις κι όλο κλαις, και το παράπονό σου σ' εμένα δεν το...

Σμυρνέικος μπάλος

Σμυρνέικος μπάλος Καλέ δε με λυπάσαι δε με σπλαχνίζεσαι εμένα παίρνει ο Χάαρος κι εσύ στολίζεσαι Ένα καράβι πάει και άλλο έρχεται κι άλλος να σ' αγκαλιάσει μου κακοφάινεται

Ο πρόσφυγας ο κύρη μ

Ο πρόσφυγας ο κύρη μ Τα δάχτυλα μ’ κι ακούγνε με έπαρ’ υιέ μ’ τη λύραν ποίσον πονετικόν καϊτέν τη προσφυγιάς τη μοίραν. Ποίσον τα τοξαρέας σης σην κάρδια μ’...

Στα κατσαρά σου τα μαλλιά

Στα κατσαρά σου τα μαλλιά Της τριανταφυλλιάς τα φύλλα, άιντε θα τα κάνω φορεσιά να τα βάλω να περάσω, άιντε να σου κάψω την καρδιά. Τα μάτια σου τ'αράπικα,...

Η Ματένια

Η Ματένια Η Ματένια τρώγει ψαρί, πίνει και γλυκό κρασί, για να κατεβάση γάλα να βυζάξη το παιδί. Δώδεκα χρονώ Ματένια που το βρήκε το παιδί, και κρατεί...

Ο Άγγελος

Ο Άγγελος Ένα καιρό ήμουν Άγγελος τώρα αγγελίζουν άλλοι στη βρύση που' πινα νερό τώρα το πίνουν άλλοι. . Άγγελος είσαι μάτια μου κι αγγελικά χορεύεις κι αγγελικά πατείς στη γη κι όλους...

Έμαθα πως παντρεύεσαι

Έμαθα πως παντρεύεσαι Έμαθα πως παντρεύεσαι, με γεια σου με χαρά σου. Όλοι θα ‘ρθουν στο γάμο σου κι εγώ στη γειτονιά σου, κι εγώ στη γειτονιά σου. Εσύ ‘σουνα...

Ξύπνα μαυροματούσα μου

Ξύπνα μαυροματούσα μου Ξύπνα μαυροματούσα μου κι ήρτα στη γειτονιά σου χρυσά μπλεξούδια σ’έφερα να μπλέξεις τα μαλλιά σου. Τα μάτια σου τα μαύρα, κι άσπρος σου...

Το παπάκι

Το παπάκι Το παπάκι πάει, καλέ παπί το παπάκι πάει στην ποταμιά. Το παπάκι πάει στην ποταμιά, αχ να κρυφτεί μέσα στην καλαμιά. Χρυσός αϊτός, καλέ παπί χρυσός αϊτός επέρασε. Χρυσός...

Η μάνα εν κρύον νερόν

Η μάνα εν κρύον νερόν Όταν γερά η μάνα και άλλο κε μπορεί (2) α τότε θελ βοήθειαν α τότε θελ ζωήν ... α τότε θελ ζωήν κι...

Κάτω στου Άδη τα σκαλιά

Κάτω στου Άδη τα σκαλιά Κάτω στου Άδη τα σκαλιά, στου Άδη τα σκοτίδια ήλιος ποτέ δεν ανατέλλει περβόλι θεμελιώθηκε μέσα νερό δεν έχει κανείς δε το κατέει. Πέντε...

Καταμεσιός στην θάλασσα

Καταμεσιός στην θάλασσα Καταμεσιός στην θάλασσα πύργος θεμελιωμένος, Πύργος και σιδηρόπυργος, μολύβι σκεπασμένος Και μέσα κόρη κάθονταν, και φλωριά ‘ρμαθιάζει Αρμάθιαζε, ξαρμάθιαζε, εννιά αρμάθες φτιάνει Τες πέντε βάζει στο λαιμό,...

Σίνα μου

Σίνα μου Τα τραγουδάκια μου πουλώ, για Σίνα μου κι απέ κι ας τ' αγοράσει κατάλαβα τη νιότη μου, άιντε Σίνα μου γρήγορα θα περάσει. Φορεύτεις χαίδεμένη μου, για...

Ήθελα να σ’ αντάμωνα

Ήθελα να σ' αντάμωνα Ήθελα να σ’ αντάμωνα, να σου ‘λεγα καμπόσα Κι αν δε σου γύριζα το νου, ας μου ‘κοβαν τη γλώσσα Μες στα Γιάννενα μια...

Αντρονίκη

Αντρονίκη Εμαθετέ τι εγίνην στα μέρη της Ελλάς Ντύθην η Αντρονίκη ρούχα Ευρωπαϊκά Φορεί τα παντελόνια τσε πάει στον καφενέ Τον καφετζήν προστάζει καφέ και ναργελέ Ζητά τσε ενα...

Παραγγελιά

Παραγγελιά Μ' έστειλεν η πεθερά μου να διαβώ στο πανεγύρι και παρήγγελνέ με κι' ολα: Με φτωχό μην πας και κάτσης, μ' άρχοντα μην κουβεντιάσης, θα σε φάνε το ψωμί...

Ο Μάραντον

Ο Μάραντον Τον Μάραντον χαρτίν έρθεν, θα πάγει σην στρατείαν την νύχταν πάει σον μάστοραν, την νύχταν μαστορεύει κόφτ' ας τ' ασήμι πέταλα, κι ας το χρυσάφ'...

Αναδιαβαίνει το πουλί

Αναδιαβαίνει το πουλί Αναδιαβαίνει το πουλί, αναδιαβαίν' τ' αηδόνι, αφήνει γεια στη μάνα της και σ' όλοι τοις γειτόνοι. Δεν είδανε τα ματιά μου τέτοια μαυροματούσα, τέτοια σιγανομίλητη,...

Το λαγιαρνί

Το λαγιαρνί Έβγα Γκόλφω μ' στο βουνό, έχω δυο λόγια να σου πω, να τα πεις τ' αφέντη σου, να του κάψεις την καρδιά Βγήκαν κλέφτες στο βουνό για να...

Ερηνιώ Κατερινιώ

Ερηνιώ Κατερινιώ Ερηνιώ Κατερινιώ Mαρμαρένια μου βρυσούλα πως βαστάς το κρυό νερό Ερηνιώ Κατερινιώ Ετς΄βαστώ και γω η καιμένους της αγάπης τον καιμό Ερηνιώ Κατερινιώ. Να μουν κούπα...

Αχ μελαχρινό μου

Αχ μελαχρινό μου Αχ μελαχρινό μου, γύρισε να ιδείς, πως με βασανίζεις και με τυραννείς, πως με βασανίζεις και με τυραννείς. Το κορμί μου λιώνει όταν σε κοιτώ, όταν...

Μαρίκα

Μαρίκα Ωχ δεν ειν' αυγή, δεν ειν' αυγή να σηκωθώ Μαρίκα μου. Ώρε δεν είναι μεσημέρι, τα μεσάνυχτα την πόρτα σ' άνοιξα. Ωχ να γείρω το, να γείρω το...